Trzyletni termin przedawnienia
W przypadku gdy bank skieruje przeciwko kredytobiorcy pozew o zwrot kapitału kredytu (zwykle następuje to w trakcie trwającego postępowania frankowego) do roszczenia banku o zwrot kapitału kredytu powinien mieć zastosowanie trzyletni okres przedawnienia, o którym mowa w art. 118 k.c. W orzecznictwie wyjaśniono, że roszczenie banku o zwrot kwoty wypłaconej w wykonaniu nieważnej gwarancji bankowej (art. 410 k.c.), jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, przedawnia się z upływem trzyletniego terminu (art. 118 k.c.).
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo bankowe do czynności bankowych zaliczane jest, między innymi, udzielanie kredytów. Zatem takie czynności, choćby nawet zostały wadliwie dokonane, mieszczą się w zakresie działalności gospodarczej. Wynikające z nich roszczenia są konsekwencją tej działalności, której istotą jest udzielanie kredytów. Do roszczeń tych należy zaliczyć więc także roszczenia wynikające z nieważnych umów, ponieważ zachodzi ścisły związek między działalnością gospodarczą banku przejawiającą się w zawieraniu umów kredytowych a wynikającymi z nich roszczeniami, które mogą być oparte na różnych podstawach prawnych, w tym na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu czy nienależnym świadczeniu.
Zatem, do roszczenia banku, jako związanego w prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej, powinien mieć zastosowanie trzyletni okres przedawnienia, o którym mowa w art. 118 k.c.
Od kiedy liczymy bieg terminu przedawnienia roszczenia banku o zwrot kapitału kredytu według najnowszego orzecznictwa ?
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25.04.2024 r. III CZP 25/22 stwierdził, że bieg terminu przedawnienia „rozpoczyna się co do zasady od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy”.
Zgodnie z orzecznictwem, termin przedawnienia się roszczeń banku o zwrot kapitału należy liczyć od dnia następującego po dniu, w którym pozwani kredytobiorcy zakwestionowali względem banku związanie postanowieniami umowy kredytu. Termin ten rozpoczyna bieg po doręczeniu wezwania do zapłaty (3 lata ze skutkiem na koniec roku kalendarzowego).
Jak liczymy okres przedawnienia?
Przykładowo, Kredytobiorcy po raz pierwszy zamanifestowali względem banku świadomość nieważności zawartej umowy kredytu w roku 2020 (tj. w 2020 roku doręczono bankowi przedprocesowe wezwanie do zwrotu świadczeń nienależnych albo zawezwanie do próby ugodowej albo nawet email, w którym kredytobiorcy kwestionowali ważność umowy kredytu) – w takim przypadku roszczenie banku przedawniło się 31.12.2023 r.
Przykłady z orzecznictwa
Wyrokiem z dnia 21 stycznia 2025 r. (sygn. II Ca 1242/24) Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej oddalił apelację banku w sprawie o zwrot kapitału z powodu przedawnienia roszczenia. Sąd przyjął, że początek biegu terminu przedawnienia rozpoczął się z dniem posiedzenia w sprawie zawezwania do próby ugodowej.
Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 20 kwietnia 2023 r. (sygn. akt V ACa 45/22) oddalił roszczenia banku przeciwko kredytobiorcy, stwierdzając, że uległy one przedawnieniu. Sąd Apelacyjny, powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. III CZP 6/21 (w składzie 7 sędziów), wskazał, że już z reklamacji, którą klienci wysłali do banku, wynika, że klient był świadomy skutków unieważnienia umowy i właśnie tego żądał. Bank miał więc trzy lata od tej daty na złożenie pozwu przeciwko klientowi w celu odzyskania wypłaconego kapitału. Tymczasem takie roszczenie bank skierował do sądu po upływie trzyletniego terminu przedawnienia.
Podobnie orzekł Sąd Okręgowy w Toruniu w wyroku z dnia 28 lutego 2023 r. (sygn. akt I C 2808/21, I C 390/23). Również w tej sprawie oddalono roszczenie banku o zwrot wypłaconego kapitału po unieważnieniu umowy kredytu frankowego, jak i wynagrodzenia za korzystanie z tego kapitału. Sąd uznał, że początek okresu trzech lat przedawnienia roszczeń banku nastąpił w dniu, w którym klient złożył oficjalny dokument procesowy w oddzielnej sprawie sądowej, a mianowicie w sprawie, w której klient walczył przeciwko bankowi o unieważnienie umowy kredytu. Sąd Okręgowy w Toruniu przyjął, że od daty przedprocesowego wezwania wysłanego przez kredytobiorców rozpoczął bieg trzyletni termin przedawnienia a roszczenia banku związane z nieważnością umowy są już przedawnione.
Pytania prejudycjalne do TSUE dotyczące przedawnienia roszczeń banków
Zgodnie z piśmiennictwem (Węgrzynowski Łukasz, Kredyty frankowe: najnowsze „polskie” pytania prejudycjalne C-699/24, C-746/24, C-747/24, C-752/24, C-753/24, C-767/24) Opublikowano: LEX/el. 2025) przedawnienia dotyczą aż trzy sprawy przed TSUE(C-747/24, C-752/24, C-753/24).
„W sprawie C-747/24, Bank Millennium S.A. przeciwko PA, warszawski sąd powziął wątpliwość, czy dyrektywa 93/13 stoi na przeszkodzie przyjęciu, że bieg terminu przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi o zwrot świadczeń nienależnych spełnionych na podstawie umowy, która stała się nieważna na skutek zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych rozpoczyna się od daty, w której konsument zakwestionował względem banku związanie warunkami umowy.
W sprawie C-752/24, Jangielak, Sąd Okręgowy w Warszawie powziął wątpliwość, czy dyrektywa 93/13 sprzeciwia się przyjęciu, że bieg terminu przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi o zwrot świadczeń z nieważnej umowy zawierającej klauzule abuzywne, zostaje przerwany przez wniesienie przez bank pozwu o zapłatę, który został złożony przed prawomocnym zakończeniem wszczętego wcześniej przez konsumenta procesu o ustalenie nieważności umowy kredytu.
W sprawie C-753/24, Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A. przeciwko MS i MS, Sąd Okręgowy powziął wątpliwość, czy dyrektywa 93/13 sprzeciwia się przepisom krajowym, które pozwalają sądowi krajowemu na uwzględnienie przedawnionego roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi jeżeli wymagają tego względy słuszności lub zasady współżycia społecznego.”
Na koniec klika słów o art. 117(1) k.c., zgodnie z którym wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Wyjątek ten uzasadniony względami słuszności powinien być oceniany z jednoczesnym rozważeniem interesów stron. Jako wyjątek powinien być interpretowany przy uwzględnieniu wykładni ścieśniającej i nie powinien być nadużywany (Balwicka-Szczyrba Małgorzata (red.), Sylwestrzak Anna (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany Opublikowano: LEX/el. 2025).
zdjęcie www.freepik.com
